In het UZ Brussel is deze week, in het kader van een studie, voor het eerst een melanoompatiënt behandeld met een T-VEC of "intelligent antikankervirus" in combinatie met dendritische cellen, cellen die door ons lichaam worden aangemaakt en die ons immuunsysteem sturen. Het intelligente virus, in dit geval een verzwakt en genetische gewijzigd herpes simplex-virus, vermenigvuldigt zich in de kankercellen, terwijl de dendritische cellen ervoor zorgen dat ons eigen afweersysteem binnenin de tumor toch aan het werk kan.

"Normale lichaamscellen hebben een natuurlijk afweersysteem tegen genetische ontsporingen", zegt professor Bart Neyns, afdelingshoofd Medische Oncologie van het UZ Brussel, die het onderzoek leidt. "Ze doen dat via het proteïne P53, ook wel de 'guardian of the genome' genoemd, dat ervoor zorgt dat cellen waarvan het DNA beschadigd is zich niet kunnen vermenigvuldigen en vernietigd worden. Het is geweten dat tumorcellen zo goed als geen P53 bevatten, waardoor die autocorrectie zo goed als uitgeschakeld is. Als het T-VEC de kankercellen infecteert door het in hoge concentraties in de tumor in te spuiten, zal het alsnog de kankercellen aanvallen en uitschakelen."

Sommige tumoren blijven echter onzichtbaar voor ons immuunsysteem. Ze worden niet herkend door ons afweersysteem. "Wij spuiten daarom ook lichaamseigen dendritische cellen in de tumor in, samen met het intelligente virus", legt Neyns uit. "In het laboratorium hebben we gezien dat het gemodificeerde herpesvirus een activerende rol speelt bij het werk van de dendritische cellen. We hopen zo de toegang en de werkzaamheid van die dendritische cellen, in tumoren die ze tot nu buiten wisten te houden, te forceren, zodat ze hun werk kunnen doen en mee kunnen helpen om de tumor te vernietigen."

Neyns en zijn team isoleren de dendritische cellen van de patiënt uit het bloed en zijn nu bezig met een Fase 1-onderzoek naar het gebruik ervan als geneesmiddel. De combinatie van de twee behandelingen is een primeur. 

Het gebruik van intelligente virussen in kankerbehandeling is al getest. Het biedt een bijkomende mogelijkheid om immuuntherapie te zien werken in kankers waar anti-PD-1-therapie faalt. Te rinfo: anti-PD-1-therapie leverde James Allison en Tasuku Honjo dit jaar de Nobelprijs voor Geneeskunde op.

In de eerste fase van het klinisch onderzoek worden enkel patiënten met uitzaaiingen van melanoom in de huid of lymfeklieren met de combinatietherapie behandeld, omdat bij hen de tumoren goed te lokaliseren zijn en men ze 'bed side' kan injecteren. Indien de therapie veilig blijkt en goede resultaten oplevert, zullen in de toekomst ook injecties in inwendige uitzaaiingen (zoals in de lever) uitgevoerd worden. 

Het grote probleem van de behandeling is de kostprijs. In België wordt, in tegenstelling tot bijvoorbeeld in Nederland, een behandeling met T-VEC niet terugbetaald. Ze kost per injectie 2.500 tot 10.000 euro, afhankelijk van de grootte van de tumor, en moet om de twee weken herhaald worden. Het farmabedrijf dat de behandeling heeft ontwikkeld, stelt de medicatie voorlopig gratis ter beschikking voor de duur van het academisch onderzoek. De kost voor de isolatie van de dendritische cellen uit het bloed bedraagt 10.000 euro per patiënt. Voor de patiënt is de combinatie van de twee behandelingen kosteloos in het kader van deze studie. 

Het onderzoek wordt mee ondersteund door Kom op tegen Kanker en Stichting tegen Kanker.